Voorbij het zwart

 Onwaarschijnlijk duo

Ik ben een groot fan van de boeken van Hilary Mantel, althans haar Wolf Hall trilogie. Die boeken staan nog steeds ergens bovenin mijn toptien. (zie ook hier ) Dus was ik heel blij toen ik voor mijn verjaardag weer een roman van Mantel cadeau kreeg: Voorbij het zwart (de Engelse versie Beyond Black kwam uit in 2005 , de Nederlandse vertaling is net uit). De twee hoofdpersonen in dit boek vormen een onwaarschijnlijk duo: de graatmagere, cynische Colette en de vriendelijke, zwaarlijvige Alison Hart, medium van beroep. Ze hebben elkaar ontmoet op een spiritistische beurs; Colette, net gescheiden, eenzaam en zoekende,  nam Alisons aanbod aan om voortaan op te treden als haar 'manager'.

Persoonlijke kwelgeesten

Ze besluiten te gaan samenwonen. Eerst lijkt het erop dat zich een vriendschap ontwikkelt tussen de twee, maar gaandeweg ontstaan er steeds meer ruzietjes en wrijvinkjes. Colette is stug, bitchy, kleurloos (letterlijk álles aan haar is beige)  en Alison is flamboyant, opgewekt en redelijk chaotisch. Colette weet niet wat ze moet denken van Alisons mediamieke gaven: ze gelooft er eigenlijk niet in, maar toch weet Alison haar steeds te verrassen. In ieder geval ziet Colette mogelijkheden tot financiëel gewin. Uit het verhaal blijkt dat Alison wel degelijk echt contact onderhoudt met geesten in het hiernamaals. Eigenlijk is ze voortdurend omringd door geesten die van alles van haar willen: ze begrijpen soms niet dat ze dood zijn, ze zijn 'verdwaald' in het hiernamaals of op zoek naar een geliefde of vriendin...Colette wil graag een boek schrijven over Alisons leven (want dat is goede marketing), maar helaas staan de bandjes waar ze hun gesprekken mee opneemt vol met ruis en herrie uit het geestenrijk.

En dan zijn er nog Alisons persoonlijke kwelgeesten (die alleen Alison kan zien): een stelletje verlopen criminelen met sadistische trekjes. Gedurende het verhaal kom je meer te weten over Alisons afschuwelijke jeugd, waarin haar verslaafde moeder, een prostituée, o.a. Alison 'te koop' aanbod aan deze, nu dus overleden, mannen. Deze kwelgeesten worden aangevoerd door Morris, Alisons persoonlijke gids in het hiernamaals. Blijkbaar heeft ieder medium een eigen gids nodig die contact legt met de overledenen; Morris, helaas,  is een onooglijk viezig mannetje, dat voortdurend zijn piemel uit zijn broek haalt, allerlei kwaadaardige geintjes uithaalt, en nooit nalaat Alison te beledigen en te treiteren.

'Hij scharrelde graag rond bij de geparkeerde auto's om daar wieldoppen vanaf te trekken en die als hoepels langs de voeten van de terugkerende eigenaars te laten rollen. [..] Soms ging hij de winkel in, trok hij kranten uit de rekken en gooide blootbladen in de winkelmandjes van keurige huisvaders die met hun gezin in de rij stonden..'

Troosteloosheid

Mantel schetst een mistroostige omgeving waarin Alison en Colette zich bewegen: die van eindeloze snelwegen, saaie dorpjes, benzinestations, verlopen hotelletjes, industrieterreintjes met vervuilde grond, troosteloze nieuwbouwwijkjes...Alison en Colette toeren door de omstreken van London, waar Alison in morsige achterafzaaltjes berichten doorgeeft van overledenen aan hun nabestaanden. Het gaat Alison er echt om haar publiek middels haar gaven een beetje gelukkiger te maken. Helaas heeft ze een nogal blinde vlek ontwikkeld waar het haar eigen leven en geluk betreft; de vreselijke omstandigheden waarin ze opgroeide heeft ze verdrongen. Door de aanwezigheid van haar kwelgeesten moet ze toch gaandeweg haar verleden en haar trauma's onder ogen zien.

'Terug, terug, ga terug. Ze is in Aldershot. De avond valt. De avond valt snel. De mannen sjouwen rond met een of ander bundeltje. Ze geven het aan elkaar door. De bundel is slap, zo groot als een pop, en ingebakerd. Ze trekt eigenhandig het dekentje weg en ziet in de plooien, doodsbleek, wit als was, met de ogen gesloten, haar eigen gezicht.'

Zware thema's, toch veel humor

Mantel snijdt in deze roman veel zware thema's aan: de dood, kindermisbruik, mishandeling, verslaving, trauma-verwerking, eetstoornis, eenzaamheid.... Toch is de stijl van het boek niet zwaar, maar licht en vol humor. De dialogen tussen de ranzige Morris en Alison zijn vaak grappig. Ook de cynische Colette met haar vlijmscherpe tong zorgt vaak voor hilariteit. De roman zit bovendien vol met absurde situaties die af en toe geheel uit de hand lopen. Waarbij ook Alisons mediamieke concullega's vaak een rol spelen. 

'Colette riep: "Silvana aan de telefoon! Of je geïnteresseerd bent in groepsoccultisme." Al nam de telefoon op via haar eigen computer. "O Silvana", zei ze, "wat houdt dat in, groepsoccultisme?" Silvana zei: "Dat is een manier om de spanning erin te houden, dachten wij. Twintig minuten op het toneel, zo gepiept, geen tijd om ergens diep op in te gaan of in te blijven hangen. Je komt op en je gaat weer af, en zij hebben er nog geen genoeg van. [..] Dan kun je tegen half elf weer weg, wat betekent dat iedereen nog diezelfde avond thuis kan zijn en na een kop warme chocola en een cracker met kaas voor twaalven in de koffer kan liggen ..." '

Ook in dit boek genoot ik weer van Mantels geweldige schrijfstijl, haar prachtige, kleurrijke volzinnen. Haar hoofdpersonen zijn zeker geen karikaturen, maar gelaagde personages die ze vlijmscherp, maar  liefdevol beschrijft. Na zo'n zeven jaar samenwonen gaan Alison en Colette weer uit elkaar. Ieder voor zich vinden ze zichzelf; Alison ziet eindelijk haar jeugdtrauma's onder ogen, Colette gaat voor een herkansing met haar oude leven. 

Voorbij het zwart geeft een inkijkje in de zweverige wereld van de waarzeggerij, maar die wordt, hoewel soms erg grappig beschreven, nergens belachelijk gemaakt. Inktzwarte verhalen, afgewisseld met zwarte humor:  Mantel beschrijft een wondere wereld vol wonderlijke personages in vaak absurde situaties. Ik heb er erg van genoten. 

Lieve groet, 

Madeleine 

Titel: Voorbij het zwart

Auteur: Hilary Mantel 

Ned.vert. : Harm Damsma en Niek Miedema

ISBN: 978 94 93169 58 6