De klassieker: Wuthering Heights - Emily Brontë
Soms wordt er van een oude klassieker een nieuwe, moderne versie geschreven, niet zelden met een postkoloniale inslag. Een mooi voorbeeld hiervan bespreek ik in deze blogpost: de klassieker Woeste Hoogten, van Emily Brontë, die ik las in de prachtige vertaling van Frans Kellendonck. En de moderne ‘hervertelling’ van dit verhaal: Bovenwindse Hoogten van Maryse Condé.
Onbetrouwbare vertellers
Het hele verhaal wordt achteraf door de huishoudster Nelly Dean verteld aan ene Lockwood. Lockwood is de huurder van Thrushcross Grange, het vroegere huis van de Lintons. Zijn huisbaas is Heathcliff, die de Grange na de dood van Cathy en Edgar gekocht heeft. Lockwood richt zich, middels zijn dagboek, weer min of meer tot ons, de lezers. Nu zijn deze beide personages geen echt betrouwbare vertellers: Nelly is een eenvoudige, supernieuwsgierige vrouw, die af en toe Heathcliff en Cathy tegen elkaar opzet, veel dingen hoort en ziet die niet voor haar oren/ogen bestemd zijn en vaak ook 'simpele' oplossingen aandraagt die niet heel handig zijn. Lockwood is geen slimme man, erg met zichzelf begaan, die de dingen vaak verkeerd begrijpt. Met twee van zulke vertellers, hoe weten we als lezer dan wat waar is en wat niet?
Evenbeeld
Cathy herkent in Heathcliff haar evenbeeld. Ze zijn aan elkaar verbonden omdat ze elkaars gelijke zijn. Beiden hebben geen boodschap aan de normen en waarden van anderen, ze doen wat ze willen. Allebei zijn ze hard en eigengereid; hoe meer weerstand ze ondervinden, hoe harder ze worden. Eigenlijk zijn ze geen van beiden sympathieke personages. Ze ruïneren de levens van hun echtgenoten. (die zelf ook niet echt aangenaam zijn natuurlijk...) Maar dat zich bij Heathcliff zulke diepe wraakgevoelens ontwikkelen, met al die vernederingen en verschrikkingen die hij als kind moest ondergaan, is natuurlijk geen wonder. Zijn wraak geldt vooral diegenen die tussen hem en Cathy hebben ingestaan. En ook op Cathy zelf wil hij zich wreken, die hem immers heeft laten zitten voor een rijke kwezel. Maar tegelijkertijd kan hij dat niet, want hij houdt nog steeds van haar. Heathcliff denkt trouwens dat ze hem 'zomaar' heeft opgegeven voor een ander, maar dit berust eigenlijk op een misverstand. Op een bepaald moment vertelt Cathy aan Nelly Dean waaróm ze trouwt met Edgar en niet met Heathcliff. Heathcliff luistert dit gesprek per ongeluk af, maar hij hoort daarbij níet het eind van haar verhaal. Hij hoort Cathy zeggen dat een huwelijk met Heathcliff voor haar een vernedering zou zijn. Aangezien hij dan direct wegsluipt hoort hij niet haar verklaring daarna, die alles in een ander licht zet. Want het is niet zo dat Cathy meer houdt van Edgar dan van hem, maar deze alles overheersende passie tussen Heathcliff en haar jaagt haar ook angst aan:
"Mijn liefde voor Linton is als het gebladerte in het bos," zegt ze tegen de huishoudster; "ze verandert mettertijd, zoals de bomen veranderen in de winter. Mijn liefde voor Heathcliff lijt op de eeuwige rotsen daaronder; een bron van weinig zichtbaar genoegen, maar noodzakelijk. Nelly, ik bén Heathcliff!"
Dit verhaal draait dus om hartstocht en vooral om wraak; wraak is het grote thema. En de roman is meer dan alleen een liefdesverhaal: het is het omlijstend verhaal waarbinnen Emily Brontë ons van alles laat zien over klasseverschillen, wreedheid, de rol en onvrijheid van rouwen, over alcoholisme en armoede.
Het blijft mij nog altijd een raadsel hoe de schrijfster, die toch met haar twee zussen een redelijk teruggetrokken leven leidde, zo indringend over dit alles heeft kunnen schrijven.
De moderne versie
Maar naast liefde en haat spelen ook thema's als racisme, kolonialisme en slavernij een grote rol. Maryse Condé verwerkt zo de geschiedenis van deze twee mensen in het grotere geheel van de Caraïbische geschiedenis en de sociale veranderingen in die tijd. Dit boek is dus meer gericht op gebeurtenissen in de samenleving, terwijl het verhaal in Woeste Hoogten toch voornamelijk focust op de verhouding tussen Cathy en Heathcliff.
Vertelperspectief
Waar het verhaal in Woeste Hoogten voornamelijk wordt verteld door Nelly Dean, ligt het vertelperspectief in deze roman bij veel verschillende personages, getuigenissen in zowel de 3e als de 1e persoon. Het zijn mensen uit verschillende lagen van de bevolking (maar meestal de onderkant van de samenleving), die zo niet alleen het verhaal vertellen van Cathy en Razyé, maar ook een mooi beeld geven van de samenleving. Al werkt het mijns inziens voor het verhaal an sich wel wat verwarrend, zóveel verschillende gezichtspunten.
Net als Cathy Earnshaw, laat deze Cathy haar geliefde, Razyé, in de steek voor een ander: ze sluit een verstandshuwelijk met de Creoolse (dus witte) plantagehouder Améric de Linsseuil, in de hoop zo haar kleur nog verder te 'verbeteren', dwz nog 'witter' te worden. Vanaf dat ogenblik is Razyé uit op wraak. Gedreven door haat zorgt hij voor het platbranden van de plantages en de ondergang van de voormalig machthebbers. Da is nog niet genoeg: hij kwelt iedereen in zijn omgeving, omdat hijzelf gekweld door het leven gaat. Zoals Heathcliff trouwt met de zus van Linton, zo trouwt Razyé met de zus van De Linsseuil, Irmine. Zij krijgen een zoon, Razyé II.
Ook de Caraïbische Cathy sterft jong en laat een dochter achter: Cathy II. Maar of dit de dochter is van De Linsseuil of van Razyé blijft in het midden. Net als Heathcliff ziet Razyé Cathy's dood als verraad en wordt hij nog woester op haar. Heathcliff en hij gebruiken zelfs min of meer dezelfde woorden:
"Catherine Earnshaw...may you not rest as long as I am living! You said I killed you, haunt me then! The murdered do haunt their murderers. Be with me always."
As long as I live....she will never rest in peace," he declares. "She will alsway be beside me. She'll cling to me like the murdered haunt their murderes."
Razyé neemt zijn toevlucht tot Santeria, een occulte slaven-religie, doorgegeven van generatie op generatie. Hij bezoekt verschillende babalaos, wijze mannen, omdat hij hoopt via Santeria herenigd te kunnen worden met de overleden Cathy, in een leven na de dood.
De wijde Sargassozee
Boekenclub-tip:
Ben je lid van een leesclub, dan is het wellicht een leuk idee om samen eens zo'n 'tweeslag' te maken: een klassieker lezen, plus een moderne hervertelling daarvan. Ik wens je veel leesplezier!
Madeleine
P.S. over boeken 'in het verlengde van Jane Eyre' , maakte ik een video. Die vind je hier
Woeste Hoogten - Emily Brontë ISBN 978 90 204 1449 3
Bovenwindse hoogten - Maryse Condé ISBN 90 6265 459 2
De wijde Sargassozee - Jean Rhys ISBN 978 94 93081 45 1 (vert. W.A. Dorsman-Vos)
Reacties
Een reactie posten