Hoe poets je je familie weg?

Tientje Poets 
Tante Tiny is boos. Altijd. Op iedereen. Geen vriendelijk woord komt ooit over haar lippen. Treiteren, liegen en boos zijn, daar is ze goed in. En altijd en overal heeft ze haar gele poetsdoek bij zich. Waar ze ook komt, wordt de boel eerst even opgekuist.
Daarom noemt iedereen haar Tientje Poets.

De Tandeloze Tijd
Waarom Tientje zo boos is, daarover gaat De helleveeg, het vijfde deel van de cyclus De Tandeloze Tijd, van A. F. Th. van der Heijden. Tiny komt blijkbaar als personage al kort voor in deel 2, De gevarendriehoek. Maar, tot mijn schande moet ik bekennen dat ik de voorgaande delen geen van allen heb gelezen. (kleine uitzondering: de proloog, De slag om de Blauwbrug)
Niet omdat ik dat niet wilde, hoor. Maar om de een of andere reden lukte het me nooit. Ben wel twee of drie keer ooit begonnen aan deel 1, Vallende ouders. Maar elke keer haakte ik weer af, kwam ik niet verder dan de helft...En ja, op een gegeven moment geef je het dan helemaal op. Toch bleef ik wel steeds het gevoel houden dat ik heel veel moois misliep.

Tot ik dus De helleveeg las. In één ruk. Prachtig boek.

Haat-liefdeverhouding
Het verhaal wordt verteld vanuit hoofdpersoon Albert Egbers. Vanaf zijn jeugd heeft hij een soort (licht incestueus) bondgenootschap met zijn tante Tiny, zus van zijn moeder. Terwijl hij opgroeit verandert dit langzaam in een soort haat-liefde verhouding. Zijn eigen moeder en zijn grootouders liggen bij Tiny voortdurend onder vuur, zonder dat hij weet wat de oorzaak is van haar voortdurende getreiter en subtiele (en daarom juist zo vileine) pesterijen. Albert zelf kijkt bij dit alles toe maar onderneemt niets. Pas op het eind van het verhaal komt hij achter de reden van haar kwaadheid en ontstaat er bij hem begrip.

'Slecht' kind
Tiny groeit op bij haar ouders, in de volkswijk Tivoli in Eindhoven, waar ze moet zorgen voor haar zogenaamd zieke moeder. De verhouding met haar ouders is duidelijk slecht; voortdurend wordt er  gerefereerd aan 'iets slechts' dat Tiny in haar jeugd blijkbaar heeft uitgehaald. De bloedmooie Tiny weet ondertussen geen man te strikken; mannen stoot ze af met haar scherpe tong en het gerucht gaat bovendien dat ze onvruchtbaar is.
Uiteindelijk trouwt ze met Koos. Het huwelijk blijft kinderloos; Tiny maakt hem en iedereen wijs dat niet zij maar Koos onvruchtbaar is.

Dwangmatig gepoets
Aan het eind van het boek pas wordt onthuld wat er in Tiny's jeugd voor 'schandelijks' is gebeurd. Een schrijnend verhaal van misbruik en vervolgens 'wegstoppen' omdat de 'buren van niks hoeven weten'.
Tiny's hele leven blijft verziekt door dit jeugdtrauma; ze komt niet meer los uit de slachtofferrol en neemt alle andere familieleden mee in haar val. Geen wonder dat Tiny haar leven lang blijft proberen het verleden en haar familie 'weg te poetsen'.

Hernieuwde poging
De Helleveeg is natuurlijk een schrijnend verhaal, over misbruik, incest, dwangmatig handelen, treiteren en verziekte familierelaties. Maar toch is het niet zwaar van toon, hier en daar aandoenlijk, en veel scènes zijn met (wrange) humor beschreven. Het geeft ook een prachtige beschrijving van tijdsbeeld en milieu.
Zoals ik al zei, ik was vanaf de eerste bladzij verkocht, las het in één ruk uit.

Dus: ik ga binnenkort toch weer een poging doen om De Tandeloze Tijd helemaal te lezen. (nou ja, waarschijnlijk niet in één keer) Misschien dat ik Vallende ouders dan wel even oversla. Want om daar nou wéer aan te beginnen...
Maar heb reuze zin om me verder te verdiepen in het leven van Albert Egbers en al zijn aparte familieleden.

Titel :              De helleveeg
Auteur:           A. F. Th. van der Heijden
Uitgever:        De Bezige Bij
ISBN:             978 90 234 8391 5


Reacties